પ્રણિપાત

• ન.
  • અત્યંત શ્રદ્ધા અને ભક્તિપૂર્વક નીચા નમીને પગે લાગવું તે; વંદન; પ્રણામ; પંચાંગ નમન; બે ગોઠણ; બે હાથ અને મસ્તક નમાવી ભૂમિનો સ્પર્શ કરવો તે; નમસ્કાર.
    • વ્યુત્પત્તિ: [સંસ્કૃત] પ્ર ( વિશેષ ) + નિપાત ( નીચે પડવું તે )
    • ઉપયોગ: ઉગ્ર નિષ્ઠા અને ભક્તિ જાગ્રત કરનાર છો, એક પ્રચંડ વિભૂતિ પ્રણિપાતો પુન: પુન: – ગાંધીગીતા.
    • ઉદાહરણ:
      1921, રામપ્રસાદ કાશીપ્રસાદ દેસાઈ, સ્વામી વિવેકાનંદ, page ૧૬:

      तद् विद्धि प्राणिपातेन परिप्रश्नेन सेवया ।
      उपदेश्यति ते ज्ञानं ज्ञानिनः तत्त्वदर्शिनः ।।
      ઉપલા ભગવદ્ વાક્યમાં કહ્યા પ્રમાણે પ્રણિપાત, પરિપ્રશ્ન અને સેવાપૂર્વક જે જીજ્ઞાસુજનો એવા મુક્તાત્માઓનો સત્સંગ સેવે છે; તેઓ કુદરતી રીતેજ ( નદી-નવાણની પાસે જઈ નીચા નમી પાણી પીનારની તૃષા ટળે છે તેમ ) તેમના અદ્ભુત જ્ઞાન, ચારિત્રનો લાભ મેળવી શકીને પરિણામે–દીવે દીવા પ્રગટે તેમ-સ્વાત્મજ્યોતિને પ્રકટાવી કૃતકૃત્ય બની રહે છે.

  • પગમાં પડી નમન કરવું એ, પગેલગણ
• પું.
  • કાલાવાલા કરવા તે; આજીજી કરવી તે.

સંદર્ભ

• પ્રણિપાત ભગવદ્ગોમંડલ પર.